Konflikt kaukaski w 2008 r.
redakcja naukowa:
Robert Potocki
Marcin Domagała
Przemysław Sieradzan
w 4. rocznicę wojny między
Rosją a Gruzją o Osetię Południową i Abchazję.
Recenzja
prof. nzw. dr hab. Tadeusz Marczak
(Zakład Badań nad Geopolityką Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego)
Rozprawa „Konflikt kaukaski w 2008 roku”, wydana przez Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych, podejmuje tematykę dość trudną, choćby z uwagi na czasową bliskość tytułowych wydarzeń oraz sprzeczność dostępnych danych i analiz. Jak na stosunkowo wąski problem badawczy, jakim jest wojna gruzińsko-rosyjska z sierpnia 2008 roku recenzowana praca zaskakuje swym rozmachem, zróżnicowaniem podejmowanych wątków tematycznych i perspektyw badawczych. Redaktorzy tomu oraz poszczególni autorzy sytuują tytułowy konflikt w znacznie szerszym kontekście, niż to wynika z powszechnie przyjętych założeń i wniosków. Szczególnie drobiazgowe studia poświęcono tutaj takim zagadnieniom jak pojęcie i funkcjonowanie parapaństwa, narastaniu napięć Gruzji z Rosją, wydarzeniom osetyjskim, poprzedzającym inwazję rosyjską czy działaniom wojsk specjalnych. Uwagę recenzenta zwróciły także teksty poświęcone osetyjskim formacjom paramilitarnym, ofiarom tej wojny, czy postrzeganiu tego konfliktu w mediach. Nie mniejsze znaczenie miały także artykuły analizujące szeroko rozumiane tło konfliktu: reakcje Zachodu, państw Kaukazu, Turcji czy Iranu oraz krajów postsowieckich. W ujęciu tym nie zabrakło także głosów gruzińskiego, amerykańskiego czy też rosyjskiego.
Z przeprowadzonej analizy zawartości recenzowanego tomu wynika także, iż zamierzeniem redaktorów było nie tyle opowiedzenie się po którejkolwiek ze stron, co pokazanie różnych punktów widzenia oraz wielości ujęć interpretacyjnych. Jest to także książka stanowiąca pokłosie pracy naukowej i publicystycznej stosunkowo młodego pokolenia autorów. Tym niemniej widać wśród nich zarówno tych, którzy mają już określony i liczący się dorobek naukowy, czy publicystyczny; jak i są tam obecni ci, co stawiają na tym polu swoje pierwsze kroki. Wszystkich łączy pasja badawcza, dociekliwość oraz chęć opowiedzenia ciekawej historii. W konsekwencji zarówno redakcji, jak wydawcy należy pogratulować inicjatywy naukowej, rozmachu programu badawczego, konsekwencji i wyobraźni.
Ze wstępu
dr Robert Potocki
Historycznym „piętnem” całego Kaukazu jest geostrategiczne położenie nie tylko na styku regionów politycznych, ale także i wielkich imperiów i systemów cywilizacyjnych. Uwaga ta dotyczy także Gruzji oraz dwóch parapaństw” Abchazji i Osetii Południowej. Z drugiej zaś strony jednym z najważniejszych graczy geopolitycznym od końca XVIII wieku jest tu nadal Rosja. Ta sytuacja zasadniczo nie zmieniła się do czasów współczesnych, choć należy nadmienić, że pojawienie się na tym obszarze nowych „podmiotów imperialnych” takich jak USA, czy też UE oraz powrót na „lokalną scenę” po 1991 roku Turcji i Iranu doprowadziło nie tylko do zwiększenia możliwości „manewrów dyplomatycznych” krajów miejscowych, lecz i „podbicia stawki” całego obszaru czarnomorsko-transkaspijskiego w skali globalnej.
W tej sytuacji jednym z najbardziej istotnych elementów tej „kaukaskiej układanki” była reorientacja strategiczna Gruzji, która począwszy od czasów „rewolucji róż” (listopad 2003) przyjęła konsekwentną postawę prozachodnią. Niestety – z perspektywy rosyjskiej operującej na tym kierunku klasycznymi pojęciami Power Politics oraz rozumującej w kategoriach „miękkiego podbrzusza” własnego państwa – procesowi modernizacji społecznej, gospodarczej i politycznej tego państwa zaczęły towarzyszyć aspiracje euroatlantyckie, co też zostało uznane w Moskwie za jej bezpośrednie zagrożenie [1]. Współczesna „kwestia gruzińska” jest jednak o wiele bardziej złożonym i wielopłaszczyznowym problemem. Po pierwsze – z uwagi na swoje położenie geograficzne i strategiczne kraj ten stanowi nie tylko zachodni pomost do całego obszaru transkaspijskiego (Wielki Kaukaz i Azja Środkowa), ale przede wszystkim szlak tranzytowy oraz „punkt węzłowy” dla penetracji geoekonomicznej i geoenergetycznej. Po drugie – Kaukaz niejako od zawsze był specyficzną mozaiką kultur, religii, języków, którego podstawowa struktura społeczno-polityczna była oparta na zasadach „małej ojczyzny”, co doprowadziło po 1991 roku do „reanimacji” zadawnionych jeszcze konfliktów etniczno-terytorialnych, które – także pod wpływem idei budowy państwa narodowego – przybrały charakter chroniczny i mimo ich „zamrożenia” od czasu do czasu ulegają odnowieniu. Po trzecie wreszcie – pojawienie się na tym obszarze nowych graczy geopolitycznych, szczególnie zaś prowadzenie przez NATO „ekspansji terytorialnej” w regionie czarnomorskim doprowadziło do zrozumiałego napięcia między tymi nowymi siłami a „starymi potęgami”. Szczególnie wrażliwa jest na tym punkcie Rosja, która nadal postrzega swoje bezpieczeństwo poprzez pryzmat „syndromu 22 czerwca 1941 roku”. W konsekwencji Gruzja wraz z Abchazją i Osetią Południową stanowią sworzeń geopolityczny.
________________________________________________
1. W. Gizicki, Cień Prometeusza …: Problemy bezpieczeństwa w regionie Kaukazu, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-WSchodniej” 2009, cz. 1, s. 97-109.
SPIS TREŚCI
Geosynopsis wojny sierpniowej
Kronika kryzysu kaukaskiego
1. Wojciech Wojtasiewicz, Stosunki rosyjsko-gruzińskie po „Rewolucji róż”
2. Patryk Petrus, Problematyka gruzińska w WikiLeaks
3. Michał Trojanowski, Kamila Gancarz, Parapaństwo w środowisku międzynarodowym na przykładzie Abchazji i Osetii Południowej
4. Andrzej Jakubowski, Abchazja jako „państwo nieuznawane”
5. Łukasz Reszczyński, Niepodległość Kosowa a wojna sierpniowa
6. Andrzej Jakubowski, Kryzys abchaski w 2008 roku: preludium do wojny osetyjskiej
7. Robert Potocki, Prolog osetyjski: asymetryzacja konfliktu
8. Michał Trojanowski, Przebieg działań wojennych w Gruzji w 2008 roku
9. Irakli Matcharashvili, Działania Gruzińskich Sił Zbrojnych w konflikcie sierpniowym
10. Grzegorz Tokarz, Działania specjalne podczas wojny sierpniowej
11. Marcin Gawęda, Rosyjskie wojska powietrzno-desantowe na froncie abchaskim
12. Marcin Gawęda, Południowoosetyjskie formacje zbrojne w wojnie sierpniowej
13. Marcin Domagała, Wojna sarmacka w relacjach osetyjskich
14. Przemysław Sieradzan, Rosyjska percepcja konfliktu osetyjskiego
15. George Friedman, The Medvedev Doctrine and American Strategy
16. Robert Potocki, Wojna sierpniowa: konflikt o granice Zachodu?
17. Przemysław Ozierski, Dylematy polityki polskiej wobec wojny osetyjskiej
18. Marcin Domagała, Polskie media wobec konfliktu sierpniowego
19. Przemysław Sieradzan, Ukraina, Białoruś i kraje Azji Centralnej wobec wojny osetyjskiej
20. Marcin Kosienkowski, Mołdowa i Naddniestrze a wojna sierpniowa
21. Szymon Kamiński, Reakcja Turcji, Iranu i państw zakaukaskich wobec konfliktu osetyjskiego w 2008 roku
22. Альберт Восканян, Значение августовской войны для Нагорного Карабаха
23. Agata Buda, Rozbiór Gruzji w 2008 roku?
24. Irakli Matcharashvili, Sytuacja polityczno-wojskowa Gruzji po konflikcie sierpniowym
25. Olga Pliszczyńska, Polityka „niebezpieczeństwa” Gruzji
26. Wojciech Wojtasiewicz, Perspektywy członkowstwa Gruzji w Unii Europejskiej
27. Łukasz Reszczyński, Wojna sarmacka w świetle raportu Heidi Tagliavini
28. Paweł Olszewski, Kwestia humanitarna a wojna gruzińska
29. Aaron Sander, Who Won the 2008 Caucasus Skirmish? Ramifications of the Russo-Georgian War
30. Wigen Akopjan, Zarządzanie postradzieckim potencjałem kryzysowym w następstwie wojny sierpniowej
31. Konstantin Kosaczew, Rosja, NATO a nowa architektura bezpieczeństwa europejskiego
32. Dariusz Miszewski, Percepcja wojny sierpniowej w kulturze masowej
Komentarze